Tôi nghe như vầy:
Một thời Đức Thế-Tôn Nhập vào Chánh-Định tên là Kho-Tàng Ánh-Sáng Vĩ-Đại của Thần-Thông. Kho tàng ấy là chỗ ở giữ một cách sáng chói tôn nghiêm của các Đức Thế-Tôn, là tính Tuệ-Giác vốn rất trong suốt sạch sẽ của các loại chúng sinh. Đức Thế-Tôn Nhập vào Chánh-Định ấy nên Thân Thể và Tâm Trí đều vắng lặng, đồng nhất với bản thể phổ biến vũ trụ, nghĩa là thích ứng với Sự Bất-Nhị. Chính Sự Bất-Nhị này biểu hiện thế giới Trong Sạch. Đức Thế-Tôn ở nơi thế giới Trong Sạch này, và cùng ở với Ngài có Mười Ngàn vị Đại Sĩ mà các bậc đứng đầu là Bồ-tát Văn Thù, Bồ-tát Phổ Hiền, Bồ-tát Phổ Nhãn, Bồ-tát Kim Cang Tạng, Bồ-tát Di Lặc, Bồ-tát Thanh Tịnh Tuệ, Bồ-tát Uy Đức Tự Tại, Bồ-tát Biện Âm, Bồ-tát Tịnh Chư Nghiệp Chướng, Bồ-tát Phổ Giác, Bồ-tát Viên Giác, Bồ-tát Hiền Thiện Thủ; các vị này, và các vị tùy thuộc, cùng Nhập vào Chánh-Định, nên cùng dự Pháp Hội Bình Đẳng của Đức Thế-Tôn.
Lúc ấy Bồ-tát Uy Đức Tự Tại ở trong đại chúng, từ chỗ ngồi đứng dậy, đem đỉnh đầu của mình lạy ngang chân Đức Thế Tôn, theo chiều bên phải của Ngài đi quanh Ngài ba vòng, rồi quỳ thẳng, chắp tay mà tác bạch:
Thưa Đức Thế-Tôn lòng thương cao cả, Ngài đã vì chúng con mà phân tách những sự thích ứng viên giác như vậy, làm cho các vị Bồ-tát Tuệ Giác sáng tỏ, nhờ tiếng nói tròn đầy của Đức Thế Tôn mà không qua sự tu tập vẫn được ích lợi tốt đẹp.
Thưa Đức Thế Tôn, ví như thành trì to lớn, phía ngoài có bốn cửa, ai cũng có thể tùy phương hướng mình muốn mà đi vào thành trì ấy, chứ không phải chỉ có một đường. Các vị Bồ-tát cũng vậy, trang hoàng Quốc Độ và hoàn thiện Tuệ Giác, hai sự đó không phải chỉ bằng phương tiện duy nhất. Do đó, con thỉnh cầu Đức Thế Tôn dạy cho chúng con biết, có bao nhiêu phương tiện và người thực hành phương tiện ấy ? Dạy về điều này, Đức Thế Tôn sẽ làm cho các vị Bồ-tát trong Đại Hội này, và những người thời kỳ cuối cùng cầu pháp Đại Thừa, mau chóng tỏ ngộ, du ngoạn trong biển cả vắng lặng vĩ đại của Đức Thế Tôn.
Tác bạch rồi, Bồ-tát Uy Đức Tự Tại gieo xuống sát đất tất cả năm bộ phận của thân thể mà kính lạy Đức Thế Tôn. Bồ-tát thỉnh cầu như vậy đến ba lần, mỗi lần thỉnh cầu xong lại làm lại từ đầu.
Bấy giờ Đức Thế Tôn dạy Bồ-tát Uy Đức Tự Tại :
Tốt lắm, Thiện Nam Tử, Ông có thể vì các vị Bồ-tát, và những người sau này, mà hỏi Như Lai về các phương tiện như vậy. Ông hãy nghe kỹ, Như Lai sẽ nói cho.
Bồ-tát Uy Đức Tự Tại vâng lời, hoan hỷ, cùng cả Đại Chúng yên lặng lắng nghe.
Đức Thế Tôn dạy:
Thiện Nam Tử, Viên Giác vô thượng, khắp cả mười phương, xuất sinh Như Lai và các Pháp, nên Bản Thể vốn đồng đẳng. Bản Thể ấy, đối với những người tu hành, thật là nhất trí; nhưng phương tiện thích ứng Bản Thể ấy thì có vô số, và qui nạp lại, phân loại theo khuynh hướng của người tu hành thì có ba.
Thiện Nam Tử, các vị Bồ-tát tỏ ngộ Viên Giác trong sáng, đem cái Tuệ Giác tỏ ngộ ấy nắm lấy sự cực tĩnh làm chủ yếu mà làm cho các Vọng Niệm lắng xuống, nên thấy rõ Tâm Thức là phiền động, Tuệ Giác cực tĩnh phát sinh. Bụi bặm Thân Tâm từ đây diệt hẳn, bên trong liền phát ra sự thư thái tĩnh lặng. Do tĩnh lặng như vậy mà Tâm Thể Như Lai mười phương Quốc Độ biểu hiện trong đó như hình ảnh hiện trong đài gương. Phương tiện như vậy gọi là mặt Cực Tĩnh Xa-Ma-Tha.
Thiện Nam Tử, các vị Bồ-tát tỏ ngộ Viên Giác trong sáng, đem cái Tuệ Giác tỏ ngộ ấy biết Tâm Thức và Căn Cảnh toàn là huyễn ảo, nên nổi lên huyễn ảo để diệt trừ huyễn ảo, biểu hiện mọi phương tiện huyễn ảo mà hóa độ cho chúng sinh huyễn ảo. Vì nổi lên huyễn ảo như vậy nên bên trong phát ra sự thư thái Đại Bi. Các vị Bồ-tát đều từ Đại Bi này mà nổi lên việc làm, tuần tự tiến tới. Biết sự quán sát huyễn ảo là không phải huyễn ảo, rồi biết sự quán sát không phải huyễn ảo đó cũng là huyễn ảo: như vậy là huyễn ảo vĩnh viễn thoát bỏ. Việc làm tinh tế như thế này của các vị Bồ-tát tựa như đất đai tăng trưởng lúa má. Phương tiện như vầy gọi là mặt Cực Động Tam-Ma-Bát-Đề.
Thiện Nam Tử, các vị Bồ-tát tỏ ngộ Viên Giác trong sáng, đem cái Tuệ Giác tỏ ngộ ấy, không nắm lấy biểu hiện và tĩnh lặng, mà biết Thân Tâm toàn là chướng ngại. Cái biết ấy không như cái biết của các giác quan, không dựa vào Thân Tâm chướng ngại, nên vĩnh viễn siêu việt sự bị chướng ngại và sự không chướng ngại, thụ hưởng được trạng thái này: Thân Tâm và thế giới của Thân Tâm tuy còn ở trong lĩnh vực bụi bặm, nhưng, như tiếng ở trong hồng chung mà đã được đánh lên, kêu vang ra ngoài, Phiền Não với Niết Bàn không thể chận giữ người ấy, và bên trong phát ra sự thư thái vắng lặng. Vắng lặng như vậy là cảnh giới thích ứng của Tuệ Giác tinh tế, Thân Tâm của mình hay của người đều không thấu được, Chúng Sinh Tướng hay Thọ Giả Tướng, những khái niệm ấy toàn là ảo tưởng. Phương tiện như vậy gọi là mặt Cực Thuần Thiền-Na.
Thiện Nam Tử, ba phương tiện trên đây toàn là sự thích ứng thân nhất đối với Viên Giác. Mười phương Như Lai do ba phương tiện ấy mà trở thành Phật Đà. Bao nhiêu phương tiện của mười phương Bồ-tát, và tất cả sự đồng nhất hay sự dị biệt của bao nhiêu phương tiện ấy, toàn y cứ ba phương tiện như vầy. Ba phương tiện như vầy viên chứng được là được Viên Giác.
Thiện Nam Tử, giả sử có người tu tập Tuệ Giác Thuần Khiết, giáo hóa thành tựu trăm ngàn vạn ức La Hán và Duyên Giác, không bằng có ai nghe Ba Pháp Môn Vô Ngại này của Viên Giác mà thích ứng tu tập, dầu chỉ trong một đơn vị ngắn nhất của thì gian.
Đức Thế Tôn muốn lặp lại ý nghĩa đã nói nên nói những lời chỉnh cú sau đây .
Uy Đức Tự Tại,
Ông nên biết rằng
Viên Giác vô thượng
Bản Thể đồng nhất,
Phương tiện thích ứng
lại có vô lượng.
Như Lai bao quát
thành ra ba mặt:
về mặt Cực Tĩnh
như gương soi hình,
về mặt Cực Động
như đất lớn lúa,
về mặt Cực Thuần
như tiếng hồng chung.
Cả ba Pháp Môn
tinh tế như vầy
toàn là phương tiện
thích ứng Viên Giác.
Mười Phương Như Lai
cùng các Đại Sĩ
nhờ phương tiện ấy
thành Vô Thượng Giác.
Ba phương tiện ấy
nếu viên chứng được
là được viên chứng
Niết Bàn cứu cánh ./.
Tôi nghe như vầy:
Một thời Đức Thế-Tôn Nhập vào Chánh-Định tên là Kho-Tàng Ánh-Sáng Vĩ-Đại của Thần-Thông. Kho tàng ấy là chỗ ở giữ một cách sáng chói tôn nghiêm của các Đức Thế-Tôn, là tính Tuệ-Giác vốn rất trong suốt sạch sẽ của các loại chúng sinh. Đức Thế-Tôn Nhập vào Chánh-Định ấy nên Thân Thể và Tâm Trí đều vắng lặng, đồng nhất với bản thể phổ biến vũ trụ, nghĩa là thích ứng với Sự Bất-Nhị. Chính Sự Bất-Nhị này biểu hiện thế giới Trong Sạch. Đức Thế-Tôn ở nơi thế giới Trong Sạch này, và cùng ở với Ngài có Mười Ngàn vị Đại Sĩ mà các bậc đứng đầu là Bồ-tát Văn Thù, Bồ-tát Phổ Hiền, Bồ-tát Phổ Nhãn, Bồ-tát Kim Cang Tạng, Bồ-tát Di Lặc, Bồ-tát Thanh Tịnh Tuệ, Bồ-tát Uy Đức Tự Tại, Bồ-tát Biện Âm, Bồ-tát Tịnh Chư Nghiệp Chướng, Bồ-tát Phổ Giác, Bồ-tát Viên Giác, Bồ-tát Hiền Thiện Thủ; các vị này, và các vị tùy thuộc, cùng Nhập vào Chánh-Định, nên cùng dự Pháp Hội Bình Đẳng của Đức Thế-Tôn.
Lúc ấy Bồ-tát Thanh Tịnh Tuệ ở trong Đại-chúng, từ chỗ ngồi đứng dậy, đem đỉnh đầu của mình lạy ngang chân Đức Thế Tôn, theo chiều bên phải của Ngài đi quanh Ngài ba vòng, rồi quỳ thẳng, chắp tay mà tác bạch:
Thưa Đức Thế-Tôn lòng thương cao cả, Ngài đã nói cho chúng con, một cách rộng rãi, về những sự ngoài tầm Tư-duy Thảo-luận mà trước đây chúng con chưa được nghe thấy. Ngày nay chúng con nhờ sự Huân Dụ khéo léo của Đức Thế Tôn mà Thân Thể và Tâm Trí đều thư thái, được đại ích lợi. Con thỉnh cầu Đức Thế Tôn chỉ dạy thêm nữa cho Đại-chúng này biết, đối với Viên Giác của Đấng Pháp Vương, các loại chúng sinh, các vị Bồ-tát, và các Đức Thế Tôn, thực hiện khác nhau thế nào ? Sự chỉ dạy này của Đức Thế Tôn sẽ làm cho người thời kỳ cuối cùng, đối với Viên Giác, có thể tùy thuận, tỉnh ngộ, và tuần tự mà nhập vào.
Tác bạch rồi, Bồ-tát Thanh Tịnh Tuệ gieo xuống sát đất tất cả năm bộ phận của thân thể mà kính lạy Đức Thế Tôn. Bồ-tát thỉnh cầu như vậy đến ba lần, mỗi lần thỉnh cầu xong lại làm lại từ đầu.
Bấy giờ Đức Thế Tôn dạy Bồ-tát Thanh Tịnh Tuệ :
Tốt lắm, Thiện Nam Tử, Ông có thể vì các vị Bồ-tát, và những người sau này, mà hỏi Như Lai về Thứ Tự Sai Biệt trong Sự Thực Hiện Viên Giác. Ông hãy nghe kỹ, Như Lai sẽ nói cho.
Bồ-tát Thanh Tịnh Tuệ vâng lời, hoan hỷ, cùng cả Đại Chúng yên lặng lắng nghe.
Đức Thế Tôn dạy:
Thiện Nam Tử, Bản Thể Viên Giác không phải là các Chủng Tánh, nhưng Chủng Tánh nào cũng có Viên Giác, nên tùy các Chủng Tánh phát khởi mà có sai biệt, chứ thật ra không có thủ chứng gì hết. Vì lẽ trong Viên Giác, Bồ-tát và Chúng-sinh không phải có thật; Bồ-tát và Chúng-sinh toàn là Huyễn Ảo : Khi Huyễn Ảo Hủy-diệt thì không có ai là kẻ thủ chứng, tựa như con mắt đâu có tự thấy con mắt. Nên đặc tính của Viên Giác là Không Sai Biệt, một sự không sai biệt không phải do ai tạo ra. Nhưng Chúng-sinh mê mờ thác loạn, chưa thể hoàn toàn hủy-diệt Huyễn Ảo, và trong giai đoạn chưa hủy diệt mà đang hủy diệt đó, công phu tự lộ ra sai biệt. Đến khi thích ứng được với Viên Giác dứt bặt của Như Lai thì không còn sự dứt bặt, không còn người dứt bặt.
Thiện Nam Tử, Vô-thỉ đến giờ, chúng-sinh ảo tưởng Tự Ngã và tham mê Tự Ngã, không bao giờ tự biết Tự Ngã chỉ là trạng thái Phát-sinh và Hủy-diệt liên tiếp trong từng đơn vị ngắn nhất của thì-gian, do đó mà nổi lên Mặt thì ghét bỏ Mặt thì ưa thích, vướng mắc năm thứ dục lạc. Nếu gặp được Thầy bạn tốt dạy cho biết Bản Thể Viên Giác Trong Sáng, phát giác thực chất của sự nổi lên và sự hủy diệt, tức thì thấu hiểu đời sống này tự nó tạo ra tư tưởng mệt nhọc, và ước mong hủy diệt tư tưởng mệt nhọc ấy bằng cái biết Bản Thể Viên Giác Trong Sáng. Nhưng cái Biết này tự chướng ngại cho họ, nên họ không được Tự Tại đối với Viên Giác. Đó là sự thích ứng Viên Giác của phàm phu.
Thiện Nam Tử, các vị Bồ-tát thì Biết cái biết trên là chướng ngại, dẫu hủy diệt chướng ngại của cái biết trên, nhưng còn đứng nơi Cái Biết của mình, nên Cái Biết biết sự chướng ngại này lại thành chướng ngại mà chưa được Tự Tại. Đó là sự thích ứng Viên Giác của các vị Bồ-tát bước chưa tới Thập Địa.
Thiện Nam Tử, Cái biết nào cũng là chướng ngại, nên các vị Bồ-tát thường Biết mà không đứng lại nơi Cái Biết, thì Cái Biết và Người Biết cùng lúc vắng lặng, tựa như có người tự chặt đầu mình, đầu đứt rồi kẻ chặt đứt cũng không : đem Cái Biết biết sự chướng ngại mà tự diệt sự chướng ngại, sự chướng ngại diệt rồi, Cái Biết diệt chướng ngại cũng không. Biết Kinh Pháp cũng chỉ như ngón tay chỉ mặt trăng, hãy nhìn mặt trăng và biết ngón tay không bao giờ là mặt trăng cả ; biết mọi ngôn ngữ của Như Lai chỉ dạy cho Bồ tát toàn là như vậy. Đó là sự thích ứng Viên Giác của Bồ-tát bước đã tới Thập địa.
Thiện Nam Tử, Biết một cách Triệt-để về mọi sự chướng ngại : Chánh-niệm với Vọng-niệm toàn là Giải-Thoát, Hoàn-thành với Thoái-thất toàn là Niết-Bàn, Tuệ-Giác với U-mê toàn là Bát-Nhã, Bồ-tát Thành-đạt với Ngoại-đạo Thành-đạt toàn là Bồ-Đề, Chân-Như với Vô-Minh toàn là Bản Thể, Giới-Định-Tuệ với Dâm-Nộ-Si toàn là Phạm-Hạnh, Chúng-sinh với Quốc-độ toàn là Pháp-Tánh, Địa-ngục với Thiên-cung toàn là Tịnh-Độ, Có Chủng-Tánh với Không Chủng-Tánh toàn thành Phật-Đà, tất cả Phiền-não Cứu-cánh là Giải-Thoát : Biển Cả Tuệ Giác soi tỏ những khái niệm đối lập lẫn nhau toàn như Không-gian. Đó là sự thích ứng Viên Giác của Như Lai.
Thiện Nam Tử, các Vị Bồ-tát, và những người thời kỳ cuối cùng, nếu có ai không lúc nào nổi lên Vọng-niệm, đối với Vọng-niệm cũng không trừ khử, sống trong vọng cảnh mà Không Phân-biệt, cũng không nói Không Phân-biệt là Thật, thì người này nghe pháp thoại Viên-Giác này sẽ tin tưởng, lý giải, tiếp nhận, ghi nhớ, không kinh ngạc sợ hãi, và như thế chính là Thích-ứng Viên-Giác. Thiện Nam Tử, ông nên biết người này đã hiến cúng hàng trăm vạn ức hằng sa Phật Đà và Đại Sĩ, gieo trồng gốc rễ công đức, và Như Lai gọi người này là người Thành Tựu Tuệ Giác Biết tất cả Chủng-loại.
Đức Thế Tôn muốn lặp lại ý nghĩa đã nói nên nói những lời chỉnh cú sau đây .
Thanh Tịnh Tuệ này,
nên biết Bản Thể
Tuệ-Giác Viên Mãn
không có Thủ Chứng,
không có Bồ-tát
không có Chúng-sinh ;
vì đang Chứng Ngộ
hay đã Chứng Ngộ,
do đó mà có
thứ tự khác nhau.
Phàm phu thì bị
cái Biết chướng ngại ;
Bồ-tát cấp thấp
chưa rời cái Biết ;
Bồ-tát Thập-địa
vĩnh viễn dứt bặt,
không còn đứng lại
mọi cái Biết trên ;
Như Lai Đại-Giác
mới trọn thích ứng.
Những ai sau này
Tâm không Vọng Niệm,
Như Lai tuyên bố
những người như vậy
hiện tại đã là
một vị Bồ-tát,
quá-khứ hiến cúng
hằng sa Phật Đà,
và có đủ cả
mọi phẩm chất tốt.
Nói tóm bao nhiêu
phong cách trên đây
đều được gọi là
Thích Ứng Viên Giác./.